در حالی که گفته می‌شود برخی از مردم روستای چنار محمودی لردگان، قصور بهورز و استفاده چندباره از سرنگ آلوده را عامل شیوع ایدز در این روستا می‌دانند، اما وزیر بهداشت تاکید دارد که سرنگ آلوده عامل شیوع HIV در لردگان نیست. 

به گزارش روابط‌عمومی وزارت بهداشت، سعید نمکی، وزیر بهداشت با صراحت اعلام کرد: «چند روز پیش از سوی یکی از مقامات محلی روستای چنارمحمودی لردگان به‌صورت غیرکارشناسی ادعا شد که سرنگ آلوده، عامل شیوع ویروس HIV  در این روستا بوده که قطعا با مستندات بسیار دقیق و کارشناسی که داریم باید بگوییم که هرگز چنین اتفاقی رخ نداده است.»

نمکی اظهارکرد: «در روستای چنارمحمودی مدت‌ها قبل و از بیش از ۴۰روز پیش، گزارشاتی از موارد آلودگی با ویروس HIV داشتیم که همکاران ما بسیار آرام و بی‌صدا و با حفظ حرمت مردم شریف آن منطقه، کارها را پیش می‌بردند.» وی تصریح کرد: «متاسفانه بهورز زحمت‌کش و خدوم روستای چنارمحمودی مورد اتهام قرارگرفت و پاسخ ما این است که سرنگ آلوده، عامل شیوع این بیماری نیست و عوامل را شناسایی کرده‌ایم. البته مردم شریف آن منطقه از راه‌هایی به این ویروس آلوده شده‌اند که هیچ گناه و تقصیری ندارند. کودکی که از مادر مبتلا به HIV متولد می‌شود، معصوم‌تر از آن است که مورد اتهام قرار گیرد یا زنی که به شیوه‌ای آلوده شده باشد که شاید اطلاعی از آن نداشته باشد.»

وزیر بهداشت تاکید کرد: «ما و همکاران‌مان برای مردم شریف آن منطقه احترام ویژه‌ای قائل هستیم و به هیچ فردی در آن منطقه نباید اتهام آلودگی بی‌مورد زد و آنچه برای ما رسالت است، درمان بیماران است، چون پرسنل بهداشتی و درمانی آن منطقه در ابتلای بیماران به این ویروس، هیچ نقشی نداشته‌اند، اما نمی‌توانیم وقتی بیمار مبتلا به ویروس HIV به ما مراجعه کرد، بگوییم چون ما در ایجاد این بیماری نقشی نداشته‌ایم پس در درمان و کنترل آن هم نقشی نداریم.» نمکی افزود: «خودمان را مکلف به درمان این بیماران صرف‌نظر از هر عامل ابتلا به ویروس HIV می‌دانیم و خوشبختانه امروز داروهای درمان این بیماری بسیار خوب عمل می‌کنند و تمامی این بیماران را درمان می‌کنیم. آزمایشات گسترده‌ای روی مردم این منطقه انجام می‌دهیم و امیدواریم بتوانیم تمامی بیماران این روستا را شناسایی و درمان کنیم.» وی با بیان اینکه هزینه‌های درمان مبتلایان به ویروس HIV کاملا رایگان است، گفت: «کمترین هزینه‌ای را در این زمینه به مردم تحمیل نمی‌کنیم و در مورد عوامل آلودگی به این ویروس نیز بعد از بررسی دقیق کارشناسان بهداشتی، اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.»

اجرای برنامه پزشک خانواده که از آن به‌عنوان مهم‌ترین ابزار کنترل هزینه‌های درمانی یاد می‌شود، منوط به وجود پزشکانی است که فرهنگ خودمراقبتی را به بیماران آموزش دهند و پیشگیری و بهداشت را در اولویتی بالاتر از درمان قرار دهند، اما تمرکز آموزش پزشکی در کشور ما، درمان‌محور است و عمده پزشکان تربیت‌شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز با تفکر درمان‌محوری، دانش‌آموخته می‌شوند.

در بسیاری از نظام‌های توسعه‌یافته سلامت، شاهد هستیم که بسیاری از پزشکان را صرفا برای اجرای برنامه پزشک خانواده، آموزش می‌دهند. این پزشکان طوری آموزش می‌بینند که بتوانند تا حد امکان از بیمارشدن جمعیت تحت‌پوشش خود جلوگیری کنند و در مرحله بعدی به درمان بیماران اقدام می‌کنند. خلأ چنین آموزش‌های مراقبت‌محوری در سیستم آموزش پزشکی ما وجود دارد، البته نباید از خاطر برد که از منظر دانش و تبحر پزشکی، کشور ما در رتبه نخست منطقه قرار دارد، اما مشکل اینجاست که این دانش برجسته در حوزه درمان متمرکز شده است و دانشجویان پزشکی ما اغلب با سیستم درمان‌محوری آموزش می‌بینند.

 

آموزش پزشکی باید پاسخ‌گوی نیازهای نظام سلامت باشد

از ابتدای طرح تحول سلامت تاکنون، بارها کارشناسان نظام سلامت بر ضرورت بازنگری در آموزش‌های پزشکی تاکید کرده‌اند، اما در مقام عمل این موضوع مهم چندان جدی گرفته نشده است. دکتر سیامک مره‌صدق، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز با اشاره به ضرورت بازنگری در آموزش‌های پزشکی، خاطرنشان می‌کند: «نیاز امروز نظام سلامت ایران، اجرای نظام ارجاع و برنامه پزشک خانواده است و به همین دلیل نیز باید آموزش‌های پزشکی با همین نیاز نظام سلامت، تطبیق داده شود.» او با اشاره به اینکه نباید همه بار پزشک خانواده را به دوش پزشکان عمومی بیندازیم، یادآور می‌شود: «باید تربیت پزشکان خانواده در سیستم آموزش پزشکی کشور شتاب بگیرد و سلامت‌محوری به‌جای درمان‌محوری در اولویت آموزش پزشکی قرار بگیرد. همچنین نیاز است که در آموزش پزشکی به بررسی بالینی بیمار بیشتر تاکید شود تا استفاده مفرط از ابزارهای پاراکلینیکی، مدیریت شود. مجموع این اقدامات می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی در کشور نیز منجر شود.»

 

برنامه تحول در آموزش پزشکی به کجا رسید؟

هم‌اکنون حدود ۲۵۰هزار دانشجوی گروه پزشکی در کشور داریم که با تمرکز بر سیستم درمان‌محوری، آموزش می‌بینند.

در حالی که برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی از حدود چهار سال قبل کلید خورد، اما همچنان این برنامه نتوانسته مطابق نیازهای امروز نظام سلامت، گام بردارد و بهداشت و پیشگیری را در صدر برنامه‌های آموزشی قرار دهد.البته محمدباقر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت معتقد است، در کشور آموزش پزشکی کاملا در راستای رفع نیازهای نظام سلامت است و برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی نیز می‌تواند نیازهای نظام سلامت را در سال‌های آینده مرتفع کند.  لاریجانی تاکید می‌کند: «رفع نیازهای مردم در عرصه سلامت و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در حوزه پزشکی به آموزش پزشکی مربوط می‌شود و خوشبختانه در رفع نیازهای پزشکی بسیار موفق بوده‌ایم. در این راستا، برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی به عنوان نقشه راه توسعه آموزش علوم پزشکی از سال۱۳۹۴ در دست اجراست و تاکنون دستاوردهای ارزشمندی برای دانشگاه های علوم پزشکی کشور به همراه داشته است.» او خاطرنشان می‌کند: «بدون شک با رویکرد آینده‌نگارانه‌ای که در تدوین این برنامه در نظر گرفته شده، اثرات گسترده آن، طی سال‌های آتی در عرصه‌های مختلف نظام سلامت از جمله تولید علم و ثروت دانش‌بنیان، همچنین ارائه خدمات علوم پزشکی نمایان خواهد شد. در برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی، یکی از اهداف مهمی که دنبال می‌شود توانمندسازی دانشجو برای پاسخ‌گویی به نیازهای واقعی سلامت جامعه است.»

لاریجانی یادآور می‌شود: «آموزش‌ها باید به‌نحوی باشد که دانش‌آموخته رشته‌های گروه پزشکی پس از اتمام تحصیل، تسلط و مهارت‌های کافی در درمان بیماران به بهترین نحو ممکن را داشته باشد. در همین راستا باید به‌نحوی برنامه‌ریزی شود تا ضمن ارائه بهترین آموزش‌ها به دانشجویان، بهترین و سریع‌ترین خدمات هم به بیماران مراجعه‌کننده ارائه شود.» در شرایطی که یکی از مهم‌ترین اهداف برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی، توانمندسازی دانشجو برای پاسخ‌گویی به نیازهای واقعی سلامت جامعه عنوان شده، اما بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که این هدف چندان محقق نشده است.

دکتر قاسم میرایی، کارشناس آموزش بهداشت نیز تاکید می‌کند: «هم‌اکنون عامل بیش از 80درصد مرگ‌ومیرها، ابتلا به بیماری‌های غیرواگیری مثل سرطان، فشارخون، سکته مغزی و بیماری‌های قلبی‌وعروقی است. به همین دلیل آموزش پزشکی باید در مسیری گام بردارد که به کاهش آمار مبتلایان به این بیماری‌ها گام بردارد، اما رویه فعلی آموزش پزشکی، خلاف این موضوع را نشان می‌دهد.»

او تصریح می‌کند: «آموزش پزشکی در کشور ما به‌گونه‌ای مدیریت شده که منتظر می‌ماند تا افراد به بیماری‌های غیرواگیر مبتلا شوند و به پزشک مراجعه کنند و در آن صورت به درمان بیماران می‌پردازد، در حالی که ما نیاز به آموزش پزشکی داریم که فعالانه‌تر در جامعه حضور داشته باشد و از همان ابتدا با آموزش خانواده‌ها و ترویج فرهنگ پیشگیری، اجازه ندهد که سیر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر در جامعه افزایش پیدا کند.»

 

مصائب آموزش پزشکی بیمارستان‌محور

ضرورت تمرکز بر آموزش پزشکی بهداشت‌محور به این معنی نیست که آموزش درمان استاندارد و باکیفیت به دانشجویان نادیده گرفته شود، بلکه بحث این است که باید به همان اندازه که به مباحث آموزشی در حوزه درمان توجه می‌شود، همان حساسیت و اهمیت هم برای آموزش مفاهیم بهداشتی صرف شود. همچنین یکی دیگر از مشکلات آموزش پزشکی که وزیر بهداشت هم به آن اشاره دارد، بیمارستان‌محوربودن آموزش‌های پزشکی است. یعنی دانشجوی پزشکی صرفا برای فعالیت در بیمارستان‌ها آموزش می‌بیند، در حالی که خیلی اوقات نیاز است که پزشک به دل جامعه برود، بهداشت و درمان را به خانه‌ها ببرد و صرفا محدود به حضور در بیمارستان نشود. سعید نمکی، وزیر بهداشت هم با اشاره به اینکه یکی از چالش‌های پیش‌ روی حوزه سلامت، بیمارستان‌محوربودن آموزش پزشکی است، می‌گوید: «باید جامعه‌محوربودن آموزش را به‌جای بیمارستان‌محوربودن در آموزش پزشکی تقویت کنیم. باید دوره‌های آموزش پزشکی را در همه رشته‌ها واکاوی کنیم و طول مدت آموزش پزشکی را نیز کاهش دهیم. یکی از عمده مصائب آموزش پزشکی بیمارستان‌محور، نیاز مداوم به افزایش تخت‌های بیمارستانی، به حاشیه رفتن بهداشت و پیشگیری و افزایش هزینه‌های درمانی است که این هزینه‌ها به مردم، بیمه‌های درمانی و نظام سلامت تحمیل می‌شود. نباید از خاطر برد که بازنگری در آموزش پزشکی، مسیری طولانی است که نتایج آن در کوتاه‌مدت به‌بار نمی‌نشیند. همچنین این مسیر به همکاری گسترده اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز نیاز دارد تا رفته‌رفته کفه آموزش‌های بهداشت‌محور در نظام سلامت، سنگین‌تر شود.

این روزها در برخی مطب‌ها شاهد هستیم که شماره‌حساب پزشک به بیمار داده می‌شود که هزینه درمان را به حساب شخصی پزشک بریزند. یعنی به‌جای اینکه در مطب‌ها از کارت‌خوان استفاده شود، یا وجه نقد از بیمار گرفته می‌شود و یا در صورت نداشتن وجه نقد، شماره‌حساب شخصی پزشک را به بیمار می‌دهند. این روش، نوعی فرار مالیاتی و تخلف است که اسباب زحمت بیمار را زیاد می‌کند و باید با این موارد، برخورد قانونی شود.

به گزارش «آتیه‌نو»، جدای از این تخلف رایج، گاهی شماره‌حساب پزشکان به همراهان بیمار بستری در بیمارستان‌ها داده می‌شود، یعنی به‌جای اینکه هزینه درمان به حساب بیمارستان واریز شود، شماره‌حساب شخصی پزشک به همراهان بیمار داده می‌شود که این موضوع، تخلف بزرگ‌تری است. مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت هم تاکید می‌کند که ارائه شماره‌حساب پزشکان به همراه بیمار در بیمارستان‌ها برای واریز وجه، تخلف محض است و هیچ دفاعی ندارد. پزشکان در بیمارستان‌ها به هیچ عنوان اجازه ندارند به بیمار یا همراه او برای واریز وجه، شماره‌حساب ارائه کنند.

علیرضا عسگری درباره ویدئوهای منتشرشده در فضای مجازی در مورد ارائه شماره‌حساب جداگانه پزشکان به همراهان بیمار در برخی بیمارستان‌ها، می‌افزاید: «بیماران یا همراهان بیمار اگر با موضوع ارائه شماره‌حساب از طرف پزشکان برای واریز وجه در بیمارستان‌ها مواجه شدند، موضوع را برای بررسی و برخورد به شماره تلفن۱۹۰ وزارت بهداشت اعلام کنند. این شماره تلفن به‌صورت ۲۴ساعته پاسخ‌گو است. بروز این موارد در برخی بیمارستان‌ها جای تاسف دارد و تخلف است و دفتر بازرسی وزارت بهداشت با این موارد با جدیت و به‌شدت برخورد می‌کند.

مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت به روابط‌عمومی وزارت بهداشت، توضیح می‌دهد: «معاونت درمان وزارت بهداشت در زمینه تخلفات فرایندی در بیمارستان‌ها ورود کرده و مسائل مربوط به دریافت وجه را دفتر بازرسی وزارت بهداشت پیگیری و برخورد می‌کند. معاونت درمان و دفتر بازرسی وزارت بهداشت این موارد را به‌شدت دنبال خواهد کرد.

 عسگری درباره ارجاع همراه بیمار به خارج از بیمارستان برای تهیه دارو و تجهیزات پزشکی نیز تاکید دارد: «به هیچ عنوان بیمارستان‌ها اجازه ندارند به همراه بیمار بگویند وسایل موردنیاز بیمار را از خارج بیمارستان تهیه کند. بیمارستان‌های وزارت بهداشت بدون تعارف از این موضوع نهی شده‌اند.»

براساس برآوردهایی که داریم، هم‌اکنون بیش از هشت میلیون ایرانی به بیماری دیابت دچار هستند، اما متاسفانه حدود نیمی از این افراد، از بیماری خود خبر ندارند. بر این اساس، حدود 12درصد از جمعیت کشور به دیابت مبتلا هستند و حدود 18درصد از شهروندان جامعه نیز در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند. به تعبیر دیگر، هم‌اکنون به وضعیتی رسیده‌ایم که حدود 30درصد جمعیت کشور، به‌نوعی درگیر بیماری دیابت هستند.

نکته بسیار مهم این است که امکان دارد تا 10سال نیز علائم ابتلا به دیابت در فرد پیدا نشود. همین مسئله موجب می‌شود که سالیان سال، درمان بیماران به تاخیر بیفتد، طوری که حتی گاهی بیمار مبتلا به دیابت به عوارض ناگواری مثل نابینایی گرفتار می‌شود. مجموع این شرایط موجب شده بیماری دیابت به پنجمین علت مرگ‌ومیر در جامعه ما تبدیل شود. متاسفانه به‌دلیل سبک زندگی ماشینی، کم‌تحرکی و مصرف موادغذایی ناسالم، احتمال افزایش آمار مبتلایان به دیابت در کشور ما اصلا دور از انتظار نیست.

در چنین شرایطی پیشگیری، کنترل منظم قندخون، آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم، ارائه برنامه‌های پیشگیرانه برای کنترل دیابت در جامعه و ترویج سبک زندگی سالم می‌تواند آمار ابتلا به دیابت را در کشور ما کاهش دهد.

در صورتی که بیماران با نحوه صحیح کنترل قندخون خود آشنا باشند، احتمال وخیم‌شدن شرایط بیماری بسیار کاهش پیدا می‌کند. در این صورت هزینه درمان بیماری دیابت نیز در کشور کاهش پیدا خواهد کرد، اما متاسفانه در بسیاری از موارد شاهد هستیم که بیماران مبتلا به دیابت، زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که دچار عوارض جدی شده‌اند.

از سوی دیگر، هم‌اکنون براساس آمارها حدود 60درصد افراد جامعه ما دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند که بسیاری از این افراد نیز به‌شدت در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند. همچنین در شرایطی که فردی از اعضای خانواده دچار دیابت و فشارخون است، سایر اعضای خانواده نیز ضرورت دارد که آزمایش‌های دوره‌ای قندخون را جدی بگیرند. با کمک این راهکارها می‌توان تا حد زیادی، شیب تند ابتلا به دیابت در ایران را کاهش داد.